Η ανήκεστος βλάβη από την καταστροφική πυρκαγιά στο εμβληματικό μνημείο της Παναγίας των Παρισίων -πέρα από την ανείπωτη θλίψη που προκάλεσε σε όσους γαλουχήθηκαν με τον Ουγκό και γνώρισαν το μνημείο ως ένα από τα σύμβολα του παγκόσμιου πολιτισμού, άρρηκτα συνδεδεμένο με σημαντικές στιγμές της γαλλικής και της ευρωπαϊκής ιστορίας μας υποχρεώνει να αναλογιστούμε πόσο ευάλωτη είναι η προστασία και η συντήρηση των πολιτιστικών αγαθών στο ανθρώπινο λάθος. Πόσο πεπερασμένες είναι οι δυνατότητες που υπάρχουν στο να αποτραπούν τραγικές συνέπειες οφειλόμενες σε αβλεψίες της στιγμής.
Η ζημία της εκκλησίας των Παρισίων, στις 15 Απριλίου 2019, με την ολοκληρωτική απώλεια των ξύλινων μερών της και τις βλάβες που προκάλεσαν τα θερμικά φορτία στα λίθινα τμήματα του κτιρίου, αποτελεί τη μεγαλύτερη ίσως καταστροφή μνημείου εν καιρώ ειρήνης, μη οφειλόμενη σε φυσικά αίτια. Τίθεται, έτσι, επιτακτικά το ερώτημα, αν οι έχοντες την ευθύνη της διαχείρισης του πολιτιστικού αποθέματος λαμβάνουν σε σταθερή βάση όλα τα αναγκαία μέτρα προκειμένου να περιοριστεί η καταστροφή.
Ανάλογη καταστροφή από πυρκαγιά, στις 22 Μαρτίου 2017, πιθανότατα από αντίστοιχη αιτία με αυτή της Παναγίας των Παρισίων, υπέστη το τέμενος Βαγιαζήτ -η ανέγερσή του ολοκληρώθηκε το 1420- στην κεντρική πλατεία του Διδυμοτείχου.
Πρόκειται για το σπουδαιότερο ισλαμικό μνημείο της Ευρώπης, λόγω της μοναδικότητας της ξυλοκατασκευής της στέγης και του ξύλινου δρύινου θόλου, που μαζί με τον ζωγραφικό διάκοσμο -την ουράνια πόλη και τα καλλιγραφικά γραμμένα θρησκευτικά κείμενα στους πεσσούς και τους τοίχους- κοσμούσαν εσωτερικά το μνημείο.
Η πυρκαγιά κατέστρεψε ολοσχερώς το σύνολο των ξυλοκατασκευών, ενώ δημιουργήθηκαν σοβαρά στατικά προβλήματα στο οικοδόμημα. Για ιστορικούς λόγους, παρά τη σημαντική αρχιτεκτονική αξία του, το τέμενος Βαγιαζήτ δεν προκαλεί τους ίδιους συνειρμούς με τη Νοτρ Νταμ του Παρισιού. Δεν παύει όμως να αποτελεί ένα σημαντικό ιστάμενο μνημείο της Θράκης, άγνωστο ή αδιάφορο σε πολλούς, προκλητικό για κάποιους. Η πυρκαγιά του 2017 ανέστειλε την πορεία των έργων αναστύλωσης και ανάδειξής του, που το ελληνικό κράτος είχε δρομολογήσει από το 2011.
Σε κάθε περίπτωση, πάντως, η εμβληματική Παναγία των Παρισίων και το λιγότερο γνωστό τέμενος Βαγιαζήτ στο Διδυμότειχο πρέπει να αποκατασταθούν το ταχύτερο. Αυτό σημαίνει ότι οι αρμόδιες, κατά περίπτωση, αρχές με την απαραίτητη συνδρομή των ειδικών θα πρέπει να αποφασίσουν τάχιστα για τις ενέργειες της επόμενης μέρας. Πρέπει να ληφθούν άμεσα μέτρα για την εξασφάλιση του διασωθέντος τμήματος των μνημείων και να προγραμματιστεί η αποκατάσταση και απόδοσή τους στο κοινό. Απαιτείται συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα, καθώς οι καθυστερήσεις μόνον αρνητικές συνέπειες μπορούν να έχουν. Και στις δύο περιπτώσεις θα πρέπει, κατά την κρίση μου, να προηγηθεί εκτενής επιστημονική συζήτηση αρχικά για την ενεστώσα κατάσταση των μνημείων: Ζητήματα στατικότητας, αντοχής υλικών κ.α., που θα προσδιορίσουν εν μέρει το επόμενο ερώτημα για το ποιας μορφής αποκατάστασης μπορεί να γίνει.
Θα ανακατασκευαστούν τα καταστραφέντα μέρη βάσει του υπάρχοντος υλικού τεκμηρίωσης στη μορφή την οποία είχαν όταν οικοδομήθηκαν, ή θα προκριθούν λύσεις που θα ενσωματώνουν τις αντιλήψεις της εποχής μας. Η διλημματική αυτή ερώτηση δεν είναι πάντοτε εύκολο να απαντηθεί.
Τα ζώντα μνημεία, φέροντας πάνω τους τις μνήμες αιώνων ή ακόμη και των πρόσφατων δεκαετιών, δεν προσφέρονται ούτε για επιπόλαιους πειραματισμούς ούτε για σκόπιμες αδράνειες. Προφανώς, η τελική επιλογή περί του πρακτέου θα πραγματοποιηθεί από τις αντίστοιχες δομές -κρατικές, δημόσιες, εκκλησιαστικές ή ό,τι άλλο- της κάθε χώρας. Σε κάθε περίπτωση, όμως, η επιλογή αυτή θα έχει μια βαρύνουσα πολιτική διάσταση: Με ποιο τρόπο η γενιά μας αφήνει το στίγμα της πάνω σε μνημεία αιώνων. Το ελπιδοφόρο για την Παναγία των Παρισίων είναι ότι αυτός ο διάλογος έχει ήδη ξεκινήσει, ενώ η ευαισθητοποίηση της γαλλικής κοινής γνώμης ήταν άμεση και εκπεφρασμένη ήδη με μετρήσιμα δεδομένα.
Δυστυχώς, δεν μπορεί να λεχθεί κάτι τέτοιο για τη χώρα μας. Το τέμενος Βαγιαζήτ παραμένει αφημένο στον χρόνο με τα υπέρθυρά του να «κοσμούνται» από αυτοφυή βλάστηση. Είναι και αυτό μια πολιτική άποψη, σκοπιμότητος, αδράνειας, αμηχανίας ή..
Πηγή : Άποψη
*Η Λίνα Μενδώνη είναι πρώην γενική γραμματέας tou ΥΠΠΟ, ερευνήχρια του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών
