Δεν θυμάμαι ποιος το έχει πει, ή πού το έχω διαβάσει. «Οι “αλήθειες” είναι πολλές. Ο κάθε ένας μπορεί να έχει τη δική του. Η πραγματικότητα όμως είναι μία». Την αντανάκλαση ενός σπέκτρουμ με πολλές «αλήθειες» ζήσαμε τον περασμένο καλοκαίρι, στην ντάλα του Δεκαπενταύγουστου. Για να αναδυθεί ή αλήθεια χρειάστηκε να περάσουν 4,5 μήνες. Θα μπορούσε να είχε συμβεί και αργότερα. Ή ποτέ.
Η ιστορία της μικρής Μαρίας του Εβρου είχε τα χαρακτηριστικά ενός καλοδουλεμένου σεναρίου. «Να γράφετε με λέξεις που εξυπηρετούν την εικόνα και προκαλούν συνειρμούς» ήταν από τις πρώτες και πιο «λειτουργικές» φράσεις που άκουσε στη σχολή, έλεγε ένας φίλος ο οποίος σπούδαζε σεναριογράφος στις ΗΠΑ. Και η ιστορία αυτή είχε εμφατικά και από τα δυο. Ο σκορπιός που είχε στήσει καρτέρι και δάγκωσε τη Μαρία κάνει μεγαλύτερο κινηματογραφικό εφέ από μια περιτονίτιδα. Και το κορμάκι της που η μητέρα της διατηρούσε μέσα στο νερό, ακόμη μεγαλύτερο και πιο δραματικό έτσι ώστε να παραμερίζεται η εύλογη απορία πώς είναι δυνατόν να συντηρείται ένα πτώμα στα ζεστά, λόγω εποχής, και βαλτώδη νερά της περιοχής. Κι ύστερα η σύμπτωση να ξεψυχήσει το κορίτσι τη μέρα της γιορτής του – κι ας ήταν μουσουλμάνα. Και ο «άταφος νεκρός» που παραπέμπει σε σύγχρονη εκδοχή της «Αντιγόνης» του Σοφοκλή και ενεργοποιεί τα αντανακλαστικά μας απέναντι στη σύγκρουση του ηθικού νόμου με την εξουσία.
Το πού, πώς και από ποιους γράφτηκε αυτό το σενάριο είναι κάτι που πολλοί υποπτεύονται, άλλοι υποθέτουν και κάποιοι θεωρούν ότι ξέρουν. Το θέμα είναι ότι διακινήθηκε έτσι όπως διακινούνται οι «αλήθειες» ώστε να επιβάλλονται ως πραγματικότητα. Δεν πρόκειται περί πολιτικής αλλά περί βασικού κανόνα του μάρκετινγκ και της διαφήμισης. Το να λανσάρουν (για να μείνουμε στην ορολογία του μάρκετινγκ) κάτι εκατό άτομα από το ίδιο «κέντρο», δεν συγκροτεί «μόδα». Το σημαντικό είναι να λανσαριστεί από δέκα τα οποία όμως προέρχονται από διαφορετικά «κέντρα». Ετσι έγινε και σε αυτήν την περίπτωση. Ενας δημοσιογράφος από εδώ, ένας άλλος από εκεί, ένας παρατηρητής από παραπέρα, ένα σάιτ τη μία, μια εφημερίδα την άλλη, μία Μη Κυβερνητική Οργάνωση την παράλλη, μια πληροφορία, μια μαρτυρία, δυο συντεταγμένες.
Και ύστερα ήρθε η πραγματικότητα και η απόσυρση από το «Spiegel» των σχετικών άρθρων και το Ινσταγκραμ της Baidaa όπου η «χαροκαμένη μάνα» επιδεικνύει τα πολύ μυτερά νύχια της, τις πολύ μυτερές γόβες της και κάτι πολύ κομψά κοσμήματα. Αλλά οι μη ανυποψίαστοι διακινητές του σεναρίου (διότι υπήρξαν και καλοπροαίρετοι ανυποψίαστοι) έχουν αναγάγει τη σύγκρουση της «αλήθειας» τους με την πραγματικότητα σε θέμα, σχεδόν, θεοκρατικό. Οι «άπιστοι» πρέπει να αποδείξουν ότι δεν υπάρχει Θεός (Μαρία) ή οι «πιστοί» ότι υπάρχει; Και αν, τέλος πάντων, δεν υπήρξε, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα μπορούσε να υπάρξει. …Τελικά, ο μεγαλύτερος εχθρός της, εκ πραγματικότητας, αλήθειας (γι αυτό και χωρίς εισαγωγικά) δεν είναι το ψέμα αλλά οι πεποιθήσεις.
ΥΓ. Ο τίτλος είναι από το τραγούδι του Μίμη Πλέσσα και του Λευτέρη Παπαδόπουλου που μου έχει κολλήσει – γιατί άραγε; – από τότε που αποκαλύφθηκε η πραγματικότητα αυτής της ιστορίας.
Της Πέπης Ραγκούση
