Η ανταλλακτική – αντίστροφη σχέση μεταξύ πληθωρισμού και ανεργίας έχει αποδειχθεί ότι είναι προσωρινή – βραχυχρόνια και δεν προέρχεται από τον πληθωρισμό αυτόν καθαυτόν, αλλά από τον απροσδόκητο πληθωρισμό, ο οποίος συμβάλλει στη διατήρηση του πληθωρισμού. Με το ότι ο πληθωρισμός μπορεί να συμβάλει στην ανάπτυξη μιας οικονομίας εννοούμε τη θετική σχέση μεταξύ του αυξανόμενου πληθωρισμού, της αύξησης δηλαδή του επιπέδου των τιμών αγαθών και υπηρεσιών, και της αύξησης της παραγωγής – συνολικής προσφοράς. Η ισχύς της θετικής αυτής σχέσης της αύξησης του πληθωρισμού και ταυτόχρονα της αύξησης της παραγωγής από πλευράς επιχειρήσεων, δηλαδή της ανάπτυξης της οικονομίας, εξαρτάται από το εάν ισχύουν και σε ποιο βαθμό οι τέσσερις ατέλειες των αγορών, οι οποίες είναι: η «Ακαμψία των Μισθών και Ημερομισθίων», η «Πλάνη των Εργατών», η «Ακαμψία των Τιμών» και η «Ατελής Πληροφόρηση».
Ακαμψία των μισθών και ημερομισθίων
Το ότι ο μισθός θεωρείται άκαμπτος σημαίνει ότι ο ονομαστικός μισθός τον οποίο λαμβάνει ο εργαζόμενος δεν μειώνεται, αλλά μπορεί να παραμένει σταθερός ή να αυξάνεται.
Δεδομένης της ακαμψία του ονομαστικού μισθού, μια αύξηση του επιπέδου των τιμών, δηλαδή του πληθωρισμού, μειώνει τον πραγματικό μισθό – την αγοραστική δύναμη του μισθού, καθιστώνταδ φθηνότερη την εργασία για τους επιχειρηματίες, οι οποίοι, για αυτόν τον λόγο, ζητούν περισσότερους εργαζομένους στις επιχειρήσεις τους. Περισσότερη απασχόληση σημαίνει μεγαλύτερη παραγωγή – προσφορά, υψηλότερο ΑΕΠ – ανάπτυξη της οικονομίας. Αλλωστε, το ΑΕΠ, εξ ορισμού, είναι το σύνολο των αγαθών και υπηρεσιών σε αξία που παράγονται σε ένα έτος, σε μία οικονομία.
Η διατήρηση ή μη του ρυθμού ανάπτυξης της οικονομίας εξαρτάται από το εάν θα διατηρηθεί η μείωση του πραγματικού μισθού και θα συνεχίζει να είναι μικρότερος από τον πραγματικό μισθό-στόχο που θέτουν οι εργαζόμενοι. Οσο η διαφορά των δύο πραγματικών μισθών διατηρείται, ως αποτέλεσμα της απόκλισης του πραγματικού επιπέδου τιμών και του προσδοκώμενου επιπέδου τιμών, τόσο πιο διατηρήσιμη είναι η ανάπτυξη της οικονομίας.
Πλάνη των εργατών
Η δεύτερη ατέλεια των αγορών, αυτή της «Πλάνης των εργατών», υφίσταται γιατί παρατηρείται μια λανθασμένη αντίληψη από πλευράς εργαζομένων, λόγω της αδυναμίας εκ μέρους τους να διακρίνουν τον ονομαστικό από τον πραγματικό μισθό. Η πλάνη αυτή οφείλεται στο ότι οι εργαζόμενοι εκλαμβάνουν μια αύξηση του ονομαστικού τους μισθού σαν αύξηση του πραγματικού τους μισθού, δηλαδή της αγοραστικής δύναμης του μισθού τους. Αυτή είναι η «αυταπάτη του χρήματος».
Η ζήτηση εργασίας από πλευράς επιχειρηματιών είναι αντίστροφη συνάρτηση του πραγματικού μισθού. Οσο μειώνεται (αυξάνεται) ο πραγματικός μισθός τόσο οι επιχειρηματίες αυξάνουν (μειώνουν) τη ζήτηση εργασίας.
Η προσφορά εργασίας από πλευράς εργαζομένων, όμως, είναι θετική συνάρτηση του πραγματικού προσδοκώμενου μισθού. Οσο αυξάνεται (μειώνεται) ο πραγματικός προσδοκώμενος μισθός τόσο αυξάνεται (μειώνεται) η προσφορά εργασίας. Οσο το πραγματικό επίπεδο τιμών είναι μεγαλύτερο από το προσδοκώμενο επίπεδο τιμών, δηλαδή αυτό που αναμένουν οι εργαζόμενοι, τόσο μικρότερος θα είναι ο πραγματικός μισθός σε σύγκριση με τον προσδοκώμενο πραγματικό μισθό και τόσο πιο διατηρήσιμη η αύξηση της παραγωγής – προσφοράς των επιχειρήσεων και η ανάπτυξη της οικονομίας.
Ακαμψία των τιμών
Η τρίτη ατέλεια των αγορών, αυτή της «Ακαμψίας των τιμών», υφίσταται λόγω του ότι ορισμένες μεγάλες και δη κυρίαρχες, σε κάθε κλάδο, επιχειρήσεις δεν προσαρμόζουν αυτόματα τις τιμές που χρεώνουν στους πελάτες τους, για να μην διαταραχθεί η μεταξύ σχέση τους. Η προσαρμογή αυτή γίνεται με τη λήξη, χρονικά, του τιμοκαταλόγου που έχουν εκδώσει.
Σε κάθε κλάδο και σε κάθε αγορά υπάρχουν δύο τύποι επιχειρήσεων. Αυτές που έχουν εύκαμπτες τιμές και προβαίνουν σε άμεση προσαρμογή των τιμών τους και αυτές που έχουν άκαμπτες, σταθερές τιμές, οι οποίες προσαρμόζουν τις τιμές τους με τη λήξη του τιμοκαταλόγου τους. Η προσαρμογή αυτή θα εξαρτηθεί από το ύψος του γενικότερου επιπέδου τιμών καθώς επίσης από τη μεταβολή του συνολικού εισοδήματος και την αύξηση ή μη της ζήτησης των προϊόντων τους, λόγω της αύξησης των τιμών.
Οταν οι επιχειρήσεις προσδοκούν ένα υψηλότερο επίπεδο τιμών αναμένουν και υψηλότερο κάστος. Ενα υψηλό προσδοκώμενο επίπεδο τιμών οδηγεί σε ένα υψηλότερο πραγματικό επίπεδο τιμών.
Ατελής πληροφόρηση
Η τέταρτη ατέλεια των αγορών, αυτή της «Ατελούς πληροφόρησης», παρατηρείται λόγω της παρανόησης, σχετικά με τις τιμές, από πλευράς παραγωγών -προμηθευτών.
Κάθε παραγωγός – προμηθευτής στην οικονομία παράγει ένα αγαθό, αλλά καταναλώνει πλειάδα άλλων αγαθών. Οι παραγωγοί, γενικά, παρακολουθούν στενά τις τιμές των προϊόντων που παράγουν, αλλά όχι τόσο επισταμένως τις τιμές των προϊόντων που καταναλώνουν. Λόγω αυτής της ατελούς πληροφόρησης υπάρχει σύγχυση μεταξύ των μεταβολών του γενικού επιπέδου των τιμών και των μεταβολών των σχετικών ή πραγματικών τιμών. Σχετική ή πραγματική τιμή ενός προϊόντος Α δεν είναι η ονομαστική τιμή του προϊόντος αυτού, αλλά η ανταλλακτική του σχέση με ένα άλλο προϊόν Β.
Η σύγχυση αυτή επηρεάζει τις αποφάσεις των επιχειρηματιών αναφορικά με το πόση ποσότητα θα παράγουν και θα προσφέρουν στην αγορά, πράγμα που οδηγεί σε μια βραχυχρόνια θετική σχέση μεταξύ επιπέδου τιμών και παραγωγής – προσφοράς. Οταν το γενικό επίπεδο των τιμών αυξάνεται απροσδόκητα, τότε η πλειονότητα των παραγωγών προβαίνει σε αυξήσεις των τιμών των προϊόντων που παράγει. Ολοι συμπεραίνουν λογικά, αλλά παρά ταύτα εσφαλμένα, ότι οι σχετικές τιμές των προϊόντων που παράγουν έχουν αυξηθεί. Ετσι αποφασίζουν να προβούν σε αύξηση της παραγωγής των προϊόντων τους.
Και στις τέσσερις ατέλειες των αγορών, λοιπόν, όταν υπάρχει απόκλιση μεταξύ του πραγματικού επιπέδου των τιμών και του προσδοκώμενου επιπέδου τιμών, και δεν υπάρχει γρήγορη αντιστάθμιση των μισθών, ώστε να αποκατασταθεί η χαμένη αγοραστική δύναμη των εργαζομένων, όπερ σημαίνει ότι ο πραγματικός μισθός είναι μικρότερος από τον πραγματικό προσδοκώμενο μισθό, τότε κάθε επιχειρηματίας προβαίνει σε αύξηση της παραγωγής του. Ετσι αυξάνεται η συνολική προσφορά και αναπτύσσεται η οικονομία στο σύνολό της.
Μετά την παραπάνω ανάλυση, με δεδομένη την ύπαρξη ατελειών στις αγορές, το ερώτημα που προκύπτει είναι γιατί τελικά ο πληθωρισμός να θεωρείται τόσο κακός.
Το ερώτημα αυτό δεν μπορεί να απαντηθεί εύκολα από τον μέσο καταναλωτή ή επιχειρηματία. Αλλωστε, ακόμη και μεταξύ οικονομολόγων οι απόψεις διίστανται. Ενας μεγάλος αριθμός οικονομολόγων είναι της άποψηδς ότι οι διαρκείς υψηλές πληθωριστικές τιμές αντικατοπτρίζουν αλλαγές στην πραγματική οικονομία. Είναι παρατηρημένο ότι, έπειτα από κάθε οικονομική κρίση, ωδ αποτέλεσμα κάποιων ενδογενών ή εξωγενών παραγόντων, όπως η πανδημία που βιώνουμε, προκύπτει το φαινόμενο του απροσδόκητου πληθωρισμού, ο οποίος συμβάλλει στη διατήρηση του πληθωρισμού. Η διατήρηση του πληθωρισμού παρατείνεται χρονικά εκ του γεγονότος ότι το κράτος ενισχύει τις ασθενέστερες οικονομικά τάξεις, οι οποίες, λόγω της υψηλής οριακής ροπής προς κατανάλωση, διοχετεύουν άμεσα στην αγορά, υπό μορφή ζήτησης, το όποιο οικονομικό βοήθημα λαμβάνουν. Ετσι, διατηρείται η αυξημένη παραγωγή – προσφορά των επιχειρήσεων.
Το βέβαιο αποτέλεσμα έπειτα από κάθε κρίση είναι οι αναταράξεις στις αγορές και η συρρίκνωση όλων σχεδόν των κλάδων της οικονομίας. Ετσι, οι αγορές γίνονται περισσότερο ατελείς, υπό την έννοια ότι τείνουν να γίνουν περισσότερο ολιγοπωλιακές, αφού ο αριθμός των επιχειρήσεων σε κάθε κλάδο μειώνεται αισθητά.
Μεγάλος αριθμός επιχειρήσεων και δη ΜΜΕ, αγνοώντας το πώς να αντιμετωπίσουν τον απροσδόκητο πληθωρισμό, ως αποτέλεσμα της οικονομικής κρίσης, προβληματίζονται έντονα σχετικά με το αν θα απορροφήσουν την αύξηση των τιμών ή θα τη μετακυλήσουν και σε ποιο βαθμό στον τελικό καταναλωτή, και ταυτόχρονα επιθυμούν να επιστρέψουν στην αρχική ήρεμη κατάσταση. Η γνώση, από πλευράς επιχείρησης, των ατελειών στην αγορά όπου δραστηριοποιείται και ο τρόπος αξιοποίησής τους όχι μόνο θα βοηθήσει την επιχείρηση να βγει αλώβητη από την κρίση και να παραμείνει στην αγορά, αλλά θα αποτελέσει και το εφαλτήριο ανάπτυξής της.
Συμπερασματικά, για ορισμένες επιχειρήσεις, μέσα από έναν απροσδόκητο πληθωρισμό, ως αποτέλεσμα μιας οικονομικής κρίσης, ισχύει η ρήση «ουδέν κακόν αμιγές καλού». Οι επιχειρήσεις αυτές ανήκουν στην κατηγορία των επιχειρήσεων οι οποίες, κατά τη διάρκεια της κρίσης, προκαλούν και δημιουργούν, δεν είναι απλοί παρατηρητές και, πολλώ δε μάλλον, δεν αναρωτιούνται το τι συνέβη.
- Ο κ. Δημήτριος Βουδούρης είναι οικονομολόγος, πρ. πανεπιστημιακός.
Πηγή: Εφημερίδα «Καθημερινή»
