Τον Ιανουάριο του 2010 μια τουρκική εφημερίδα, η Ταράφ, είχε φέρει στο φως ένα σχέδιο στρατιωτικού πραξικοπήματος, το οποίο είχαν – υποτίθεται – καταρτίσει ανώτεροι αξιωματικοί, το 2003, για να ανατρέψουν τη νεοεκλεγμένη τότε κυβέρνηση Ερντογάν. Το σχέδιο, με την κωδικό ονομασία «Βαριοπούλα», προέβλεπε μια σκηνοθετημένη προβοκάτσια, όπως η πτώση ενός πολεμικού αεροσκάφους, που θα προκαλούσε σύρραξη ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία, ώστε μέσα στην αναταραχή να βρουν οι επίδοξοι πραξικοπηματίες την ευκαιρία και το άλλοθι για την αρπαγή της εξουσίας. Η αποκάλυψη του σχεδίου (η αυθεντικότητα του οποίου αμφισβητήθηκε) προκάλεσε σάλο, δεκάδες ανώτεροι και ανώτατοι αξιωματικοί συνελήφθησαν νύχτα με τις τπτζαμες. δικάστηκαν και τον Δεκέμβριο του 2012, 300 στρατιωτικοί καταδικάστηκαν σε βάριες Ποινές φυλάκισης.
Πριν κλείσουν όμως, τρία χρόνια στη φυλακή. σε νέα δίκη, αθωώθηκαν όλοι, αποφυλακίστηκαν και – κάποιοι – επέστρεψαν στο στράτευμα.
Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΡΗΞΗΣ. Είχε μεσολαβήσει μία ακόμη πολύκροτη υπόθεση. Τον Δεκέμβριο του 2013 η αστυνομία εσέβαλε απροειδοποίητα στα σπίτια τεσσάρων υπουργών και συνέλαβε τους γιους τους, κατηγορούμενους για εμπλοκή σε υποθέσεις διαφθοράς, που άγγιζαν την οικογένεια του ίδιου του Ταγίπ Ερντογάν. Ηταν η στιγμή της ρήξης ανάμεσα στον Ερντογάν και το γκιουλενικό ρεύμα. Εκείνος απέδωσε τις αποκαλύψεις για σκάνδαλα σε συνωμοσία του Γκιουλέν και του ισχυρού κινήματός του, που ήλεγχε τους αρμούς της δικαστικής και αστυνομικής εξουσίας. Το κυνήγι των γκιουλενιστών – των συμμάχων του Ερντογάν στην αντιπαράθεση με τους κεμαλικούς του στρατού και του βαθέος κράτους – ξεκίνησε τότε, για να κορυφωθεί μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016. Κι έτσι οι δημοσιογράφοι που είχαν αποκαλύψει τη «Βαριοποϋλα» και οι δικαστές που είχαν δικάσει τους συντάκτες της βρέθηκαν εν τέλει οι ίδιοι στη φυλακή. Και όσοι είχαν κατηγορηθεί ως πραξικοπηματίες αποκαταστάθηκαν δόξη και τιμή.
Αυτή η υπόθεση θα μπορούσε να είναι μία γραφική, οριεντάλ ιστορία συνωμοσίας. Ή ένα σύντομο μάθημα σύγχρονης τουρκικής ιστορίας. Μα είναι, προπάντων, μια ιστορία που μας αφορά. Οχι μόνον επειδή η «Βαριοπούλα» – στ’ αλήθεια; κατά φαντασία; – προέβλεπε έναν σκηνοθετημένο ελληνοτουρκικό πόλεμο ως μέσο για να εκμαιευθούν πολιτικές εξελίξεις. Μα προπάντων επειδή η λογική της «Βαριοπούλας» επιστρέφει. Ενα άλλο δημοσίευμα, της γερμανικής Die Welt αυτή τη φορά, υποστήριζε αυτές τις μέρες ότι ο ίδιος ο Ερντογάν έχει υιοθετήσει τη λογική και επιδιώκει ένα σκηνοθετημένο, «ελεγχόμενο» ελληνοτουρκικό επεισόδιο για να εκμαιεύσει πολιπκά αποτελέσματα – υπέρ του αυτή τη φορά.
Η «ΓΑΛΑΖΙΑ ΠΑΤΡΙΔΑ». Ο-άγνωστοςπριν από λίγο, διάσημος πια – ναύαρχος Τζεμ Γκιουρντενίζ είναι ένας κρίκος που συνδέει τις δύο χρήσεις της ίδιας βαριοπούλας. Κατηγορήθηκε ως ένας εκ των συντακτων της «Βαριοπούλας». Δικάστηκε, καταδικάστηκε, φυλακίστηκε. Αθωώθηκε και έγινε, μετά το 2016, φιγούρα των περιθωριακών, ακροδεξιών τουρκικών μίντια, που τον καλούσαν να εξηγεί τη θεωρία του, το δόγμα της «γαλάζιας πατρίδας». Κάποιοι μαθητές και ομοϊδεάτες του βρέθηκαν σε κρίσιμες θέσεις στο ναυτικό και τη διπλωματική υπηρεσία. Και ξαφνικά η «γαλάζια πατρίδα» έφθασε στα χείλη το ίδιου του Ερντογάν, έγινε το νέο δήγμα της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής, αντικαθιστώντας το προηγούμενο, το δόγμα του «στρατηγικού βάθους», που είχε επεξεργαστεί ο Αχμέτ Νταβούτογλου. Κι έτσι από το «μηδέν προβλήματα με γειτονικές χώρες», που καθοδηγούσε την ερντογανική εξωτερική πολιτική τα πρώτα 15 περίπου χρόνια της εξουσίας του, περάσαμε σε μια εποχή, όπου η Τουρκία έχει εμπλακεί σε τρεις πολεμικές επιχειρήσεις σε τρεις διαφορετικές ξένες χώρες και έχει ανοιχτά μέτωπα με όλες σχεδόν τις γειτονικές της χώρες, με θερμότερο εκείνο με την Ελλάδα.
Η κρίση, λοιπόν, που ζοϋμε αυτό το σκληρό καλοκαίρι στο ελληνοτουρκικό μέτωπο δεν είναι απλώς μια επιστροφή στα παλιά, δεν ξαναβρίσκει το κομμένο νήμα των παλιότερων ανάλογων κρίσεων, του 1976, του 1987 ή των Ιμίων. Εχει και νέα χαρακτηριστικά που εξηγούνται από δύο νέα δεδομένα, δύο μείζονες αλλαγές.
Η μία αφορά την Τουρκία: Η αλλαγή στην εξωτερική της πολιτική – η «γαλάζια πατρίδα» αντί του «στρατηγικού βάθους», η επικράτηση των θεωριών ενός «ευρασιατικών αντιλήψεων» απόστρατου ναυάρχου, που μισεί τη Δύση και ονειρεύεται μια απελευθερωμένη από τη δυτική επιρροή Τουρκία ως νέα «μεγάλη δύναμη», αντί των θεωριών του πρώτου μέντορα, του καθηγητή Νταβούτογλου – δεν είναι απλώς μια αλλαγή εξωτερικής πολιτικής. Σε αυτήν καθρεφτίζεται μια ευρύτερη αλλαγή του χαρακτήρα, της φύσης της ερντογανικής εξουσίας.
Η άλλη αφορά τον κόσμο: Η σταδιακή απόσυρση των ΗΠΑ από την περιοχή αυτή του κόσμου, που άρχισε να γίνεται εμφανής στις μέρες της αραβικής άνοιξης, εξελίχθηκε με άτσαλο, ερασιτεχνικό τρόπο στις ημέρες του Τραμπ και εξελήφθη από τον Ερντογάν (του οποίου ο «μάτσο» αυταρχισμός και η περιφρόνηση προς τους δημοκρατικούς περιορισμούς της εξουσίας του γοητεύει τον σημερινό αμερικανό πρόεδρο) ως πράσινο φως για περιπέτειες στη Συρία, το Ιράκ, τη Λιβύη και την ανατολική Μεσόγειο.
Η ΕΥΚΑΙΡΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ. Λυτή η διπλή αλλαγή κάνει την εν εξελίξει κρίση πολύ πιο δύσκολα διαχειρίσιμη από τις προηγούμενες. Ίσως και πολύ πιο επικίνδυνη. Κάνει και την επιστροφή σ’ έναν ελληνοτουρκικό διάλογο δυσκολότερη. Μα δίνει ταυτόχρονα η κρίση αυτή μια ευκαιρία. Την ευκαιρία να αρχίσει να ωριμάζει και να παίρνει μορφή μια νέα ευρωπαϊκή πολιτική και μια φιλοδοξία να αναπληρώσει η Ευρώπη το «κενό» επιρροής που αφήνει η αμερικανική «απόσυρση» και να περιορίσει το πεδίο δράσης αναθεωρητικών δυνάμεων όπως η Ρωσία και η Τουρκία. Αυτή θα ήταν μια τρίτη – αισιόδοξη αυτή τη φορά – αλλαγή δεδομένων στην περιοχή. Και με αυτήν την έννοια, το διπλωματικό παιχνίδι των ημερών, η ευρωπαϊκή απόπειρα παρέμβασης στην κρίση στην ανατολική Μεσόγειο θα μπορούσε, υπό πολλές προϋποθέσεις και με πολλές δυσκολίες ενόψει, να ανοίξει δρόμο για κάτι περισσότερο και σημαντικότερο από την εκτόνωση μιας στρατιωτικής κλιμάκωσης.
Πηγή εφημερίδα “ΤΑ ΝΕΑ”
