Ποιοι φοβούνται την πρόοδο, γιατί στο όνομα «ευγενών ιδεολογιών» η Ελλάδα καταδικάζεται στην υποβάθμιση

Με αφορμή την δημοσιοποίηση της είδησης για την προοπτική κατασκευής μεγάλου αιολικού πάρκου ανεμογεννητριών στη θέση «Αμώνι» του όρους Σάος στη Σαμοθράκη, διαβάστε το άρθρο του κ. Πέτρου Παπασαραντόπουλου στην εφημερίδα «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΟΥ ΤΥΠΟΥ».

Ο Ηγούμενος της Ιεράς Μονής Λογγοβάρδας μιλάει με σηκωμένη τη γροθιά στη λαϊκή συγκέντρωση των κατοίκων της Πάρου, που έγι­νε στα τέλη Μαρτίου 2017. Τα ράσα του ανεμίζουν. Με στεντόρεια φω­νή δηλώνει ότι «οι ανεμογεννήτριες θα περάσουν πάνω από τα πτώματά μας… Στα όπλα λοιπόν! Στα όπλα! Ολοι λοιπόν στον αγώνα! Ολοι στον αγώνα… να μη μετατραπεί το ιερό νησί της Πάρου σε ένα απέραντο εργοστάσιο ηλεκτρικής ενεργείας. .. Καλύτερα μιας ώρας ελεύθερη ζωή, παρά σαράντα χρόνια σκλαβιά και φυλακή».

Πέραν των επικολυρικών εθνοπατριωτικών συνθημάτων, το επι­χείρημα του ηγουμένου είναι ότι «παραλάβαμε μια κληρονομιά την oπoiα αγαπούμε, την οποία αγα­πήσαμε απ’ τα νεανικά μας χρόνια. Τούτη η γη μυρίζει θυμάρι, ρίγανη, φασκομηλιά. Τόπος που ευωδιάζει. Δεν πρέπει, αδελφοί μου, να την πα­ραδώσουμε και να την κάνουμε ένα βιομηχανικό πάρκο και μην παραμυθιαζόμαστε… Εμείς οι απόγονοι τέτοιων ηρωικών μορφών να παρα­δώσουμε την πατρίδα μας, να πα­ραδώσουμε την Πάρο μας, να την παραδώσουμε στα χέρια αισχρών εκμεταλλευτών οι οποίοι διά τα τριά­κοντα αργύρια δεν διστάζουν να θυ­σιάζουν ένα ολόκληρο νησί, έναν ολόκληρο λαό και να τον κάνουν με­τανάστη, να τον αναγκάσουν στη με­τανάστευση; Γιατί όταν γίνει το αι­ολικό πάρκο κανένας, μα κανένας απολύτου, δεν θα μπορεί να σταθεί εδώ πέρα».

Στην ίδια συγκέντρωση μιλά­ει και ο βουλευτής Κυκλάδων του ΣΥΡΙΖΑ Νίκος Μανιός. Παρά της αποδοκιμασίες από κάποιους από τους παρισταμένους που δεν θέ­λουν πολιτικούς στη συγκέντρωσή τους, συντάσσεται πλήρως με τον άγιο ηγούμενο. Δηλώνει εμφατικά ότι σε κανένα από τα νησιά των Κυ­κλάδων δεν πρέπει να εγκατασταθεί αιολικό πάρκο και υπόσχεται ότι θα αγωνιστεί για vα αποτρέψει την υλο­ποίηση αποφάσεων προηγούμενων κυβερνήσεων για εγκατάσταση ανεμογεννητριών σε οποιοδήποτε νησί στις Κυκλάδες.

Το σύνθημα που κυριαρχεί στη

λαϊκή συγκέντρωση είναι «Λεύτερα νησιά, χωρίς αιολικά, ούτε στην Πά­ρο ούτε πουθενά».

Λίγες ημέρες αργότερα η εξέ­γερση απλώνεται στην ηρωική και αδούλωτη Μάνη. Πολλοί κάτοικοι υποβάλλουν μηνύσεις στην Εισαγ­γελία Γυθείου υποστηρίζοντας ότι η εγκατάσταση των πρώτων 42 ανεμογεννητριών στην κορυφογραμμή του Σαγγιά «θα υποβαθμίσει τη Μά­νη σε βιομηχανική περιοχή, επιφέροντας μη αναστρέψιμες συνέπειες στη φυσική και πολιτισμική κληρο­νομιά του τόπου». Το επιχείρημα επεκτείνεται και στην οικολογική δι­άσταση, δεδομένου ότι, όπως υπο­στηρίζουν οι μηνυτές, «η διάνοιξη δρόμων και τα εκτεταμένα έργα εκ­βραχισμών με τη χρήση ερπυστριοφόρων, μηχανικών σφυριών και δυναμίτη σε περίοδο αναπαραγω­γής των πουλιών προκαλούν ανεπα­νόρθωτη βλάβη σε προστατευόμενο από διεθνείς συνθήκες οικοσύστη­μα». Για την ίδια υπόθεση έχουν καταθέσει προσφυγή στο Συμβούλιο της Επικράτειας 28 τοπικοί σύλλο­γοι. Παράλληλα, βλέπουν το φως της δημοσιότητας απόψεις ότι «η αιολική ενέργεια είναι κατάρα για το περιβάλλον και την οικονομία».

Προτού σχολιάσουμε τα ανωτέ­ρω, είναι απαραίτητη μια μικρή ιστο­ρική αναδρομή στις λαϊκές αντιδρά­σεις, σε προσπάθειες που έγιναν στο παρελθόν για εκμετάλλευση άλ­λων μορφών ανανεώσιμων μορφών ενέργειας.

Γεωθερμία

Διεθνώς, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η γεωθερμία είναι μια από τις φιλι­κότερες προς το περιβάλλον μορφές ενέργειας. Η γεωθερμική ενέργεια είναι μια ανανεώσιμη σε πολύ μεγά­λο βαθμό πηγή ενέργειας που έχει ιδιαίτερα σημαντικές χρήσεις. Ο όρος «γεωθερμική ενέργεια» χρη­σιμοποιείται σήμερα για να δηλώσει εκείνο το τμήμα της γήινης θερμότη­τας που μπορεί να ανακτηθεί και να αξιοποιηθεί από τον άνθρωπο.

Οπως συμβαίνει με μια σειρά φυσικών πόρων, και στη γεωθερμία η Ελλάδα είναι μια ιδιαίτερα προ­νομιούχα χώρα. Είμαστε μία από τις τέσσερις ευρωπαϊκές χώρες (οι άλλες είναι η Γαλλία, η Ιταλία και η Πορτογαλία) στις οποίες υπάρχουν πεδία υψηλής ενθαλπίας που μπο­ρούν να χρησιμοποιηθούν για παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος. Παράλ­ληλα, σε πάρα πολλές περιοχές του Αιγαίου, της Κεντρικής και της Βό­ρειας Ελλάδας έχουν βρεθεί πεδία

μέσης ενθαλπίας που θα μπορού­σαν να χρησιμοποιηθούν σε πλη­θώρα εφαρμογών.

Ο ελληνικός χώρος έχει επαρκώς χαρτογραφηθεί και το γεωθερ­μικό τοπίο είναι γνωστό. «Αιχμή του δόρατος» είναι τα σημαντικά γε­ωθερμικά πεδία υψηλής ενθαλπίας στη Μήλο και στη Νίσυρο, με θερ­μοκρασίες που ξεπερνούν τους 300 βαθμούς Κελσίου και τα οποία θα μπορούσαν να στηρίξουν ηλεκτροπαραγωγικές μονάδες 250 MWe, κάτι που θα αντιστοιχούσε στο 3% της παγκόσμιας παραγωγής ηλε­κτρικής ενέργειας από γεωθερμία που το 2000 ήταν 7.954 MWe.

Το 1984 η ΔΕΗ, που τότε είχε το μονοπώλιο για την παραγωγή ηλε­κτρικής ενέργειας, ύστερα από έρευ­νες που είχαν προηγηθεί ξεκίνησε την κατασκευή μιας πρόδρομης μο­νάδας παραγωγής ηλεκτρικού ρεύ­ματος 2 MWe που ολοκληρώθηκε το 1986. Η μονάδα αντιμετώπισε σημα­ντικά τεχνικά προβλήματα που αντι­μετωπίστηκαν με επιτυχία, εκτός από ένα: δεν είχε προβλεφθεί στις προδιαγραφές της μονάδας η δυνα­τότητα απομάκρυνσης του υδρόθει­ου, κάτι που είναι τεχνικά πολύ εύκο­λο και οικονομικά αντιμετωπίσιμο. Αυτή η απίστευτη παράλειψη της ΔΕΗ οδήγησε στην ακύρωση της επένδυσης, αφού οι κάτοικοι κινη­τοποιήθηκαν και απαίτησαν το κλεί­σιμο της μονάδας, κάτι που πέτυχαν στις αρχές του 1989.

Ενδεικτικό είναι σχετικό δημο­σίευμα της τυπικής εφημερίδας «24 Ωρες» με τον χαρακτηριστικό τίτλο «Το υδρόθειο καταστρέφει τα πάντα»: «Το υδρόθειο απλώνεται σε όλη την πεδιάδα, κοντά στην παλιά Χώρα της Μήλου, και καταστρέφει ό,τι βρίσκει στον δρόμο του. Δέν­δρα, ζώα, αέρας, θάλασσα διαβρώνονται και σύντομα πεθαίνουν αττό τις αναθυμιάσεις και την καυστικότητα του αερίου».

Η γεωθερμία που προοριζόταν να δώσει ζαιή στη Μήλο φέρνει την καταστροφή. Οι Μήλιοι βρίσκονται σε απελπισία, αφού βλέπουν κάθε μέρα κάτι από το νησί τους να χά­νεται. Οι μονάδες γεωθερμίας που υπάρχουν διάσπαρτες είναι μια μό­νιμη απειλή για την υγεία τους, αλ­λά και το περιβάλλον.

«Είμαστε αποφασισμένοι vu δράσουμε δυναμικά. Δεν θα αφήσουμε vα γίνει γεωθερμία στην πό­λη». Η επιτροπή αγώνα για τη σωτηρία της Μήλου λέει; «Η δικαίωσή μας είναι ένα βήμα για τη συνέχιση του αγώνα μας. Δεν έχουμε τα μέ­

σα, όμως έχουμε το δίκιο με το μέ­ρος μας». Το αυτονόητο αίτημα να λειτουργήσει η γεωθερμική μονάδα με την προσθήκη διαδικασιών απο­μάκρυνσης του υδρόθειου, όπως γί­νεται σε δεκάδες χώρες του κόσμου που παράγουν ηλεκτρική ενέργεια από γεωθερμία, στην ελληνική εκ­δοχή του αντικαταστάθηκε από το σύνθημα «Δεν θα αφήσουμε να γί­νει γεωθερμία στην πόλη». Aς ανα­φέρουμε, για την πληρότητα της πα­ρουσίασης του θέματος, ότι έκτοτε έχουν περάσει 28 χρόνια και κανέ­νας δεν έχει ασχοληθεί σοβαρά με το ζήτημα αυτό.

Φυσικό αέριο

Το φυσικό αέριο είναι η πλέον φιλι­κή στο Περιβάλλον μορφή μη ανα­νεώσιμης ενέργειας. Τα οφέλη του είναι πλέον γνωστά στους περισσο­τέρους, δεδομένου ότι έχει ιδιαίτε­ρα επεκταθεί η οικιακή χρήση του. Για να μπορέσουμε όμως να έχουμε τα ευεργετήματα του φυσικού αερίου είναι απαραίτητη η αποθήκευσή του σε υγροποιημένη μορφή. Αυτό γίνε­ται οτη Ρεβυθούσα, ένα μικρό, ακα­τοίκητο νησάκι του Σαρωνικού που βρίσκεται στον κόλπο των Μεγάρων, κοντά στη Σαλαμίνα. Εκεί έχει δημιουργηθεί μια από τις σημαντικό­τερες εθνικές υποδομές της χώρας. Πρόκειται για τον Τερματικό Σταθ­μό Υγροποιημένου Φυσικού Αερί­ου (ΥΦΑ) Ρεβυθούσας, που είναι ένας από τους δεκατρείς (13) αντί­στοιχους σταθμούς υγροποιημένου φυσικού αερίου που λειτουργούν σήμερα σε όλον τον χώρο της Με­σογείου και της Ευρώπης, έργο ζω­τικής σημασίας για την αποθήκευ­ση και η διανομή φυσικού αερίου σε όλη την Ελλάδα. Το έργο άρχισε να υλοποιείται στις αρχές της δεκαετί­ας του ’90, από τη ΔΕΠΑ.

Εκείνο που δεν είναι ιδιαίτερα γνωστό είναι ότι, με το που ανακοι­νώθηκε η δημιουργία των εγκατα­στάσεων στη Ρεβυθούσα, κάτοικοι, κυρίως από τη Σαλαμίνα, και οικολόγοι ακτιβιστές διοργάνωσην σειρά κινητοποιήσεων κατά της λειτουργί­ας του σταθμού, καταγγέλλοντας ότι «μια βόμβα θανάτου» ήταν προ των πυλών. Διαδηλώσεις, αποκλεισμός του νησιού υπό βάρκες, δηλώσεις κατατρομοκράτησης του πληθυ­σμού, ολοσέλιδα ρεπορτάζ στα μέσα ενημέρωσης. Ευτυχώς, παρά της αντιδράσεις, οι εγκαταστάσεις ολο­κληρώθηκαν, τίποτα το επικίνδυνο δεν παρατηρήθηκε όλα αυτά τα χρό­νια και όλοι σήμερα αναγνωρίζουν τη στρατηγική σημασία του έργου.

Τα τρία παραδείγματα αντι­δράσεων και λαϊκών κινητο­ποιήσεων εναντίον ιδιαίτερα φιλικών για το περιβάλλον μορ­φών ενέργειας είναι αρκετά για να βγάλουμε κάποια συμπερά­σματα.

Σίγουρα είμαστε η μονα­δική χώρα Tnς Ευρώπης όπου θεωρείται, με σημαντική λαϊκή υποστήριξη, ότι η αιολική ενέρ­γεια οδηγεί στη μετανάστευση, ότι είναι κατάρα για το περι­βάλλον και την οικονομία, πως η γεωθερμία φέρνει την κατα­στροφή και ότι το φυσικό αέριο είναι βόμβα θανάτου.

Αυτές οι προδήλως ανα­χρονιστικές αντιλήψεις, που συμπυκνώνονται στο να μην αλλάξει τίποτα σε αυτή τη χώ­ρα, μας επιφυλάσσουν μια ιδι­αίτερα προβεβλημένη θέση στο Ανθρωπολογικό Μουσείο τns Ευρώπης. Οχυρωμένοι στο πα­ρελθόν βλέπουμε τους άλλους να σχεδιάζουν το μέλλον, ανί­κανοι να ακολουθήοουμε.

Ο αναχρονισμός αυτών των αντιλήψεων διαπερνά οριζό­ντια της πολιτικές πεποιθήσεις. Συναντάται σε όλο το πολιτικό φάσμα. Τις περισσότερες φο­ρές ενδύεται οικολογικό ένδυ­μα ή και αισθητικό, όπως στην περίπτωση των ανεμογεννητριών που πολλοί υποστηρί­ζουν ότι αλλοιώνουν το φυ­σικό κάλλος των Κυκλάδων. Στους τελευταίους έχει απα­ντήσει από το 2009 ο καθηγη­τής Θεοδόσης Π. Τάσιος σε άρθρο του με τίτλο «Ανεμογεννήτριες; Αισθητική και Αν­αισθησία», όπου υποστήριζε με θάρρος ότι «κανείς, ποτέ, δεν τόλμησε ευθέως να αμφισβη­τήσει την ομορφιά των ανεμογεννητριών καθ’ εαυτές. Ετού­το το σπουδαίο τεχνούργημα διαθέτει πολλαπλή εκφραστι­κότητα: 11 γοτθική ανάταση του εκλεπτυσμένου ύψους, συν­δυασμένου με την τριγωνική συμμετρία των πτερύγων, απο­κρίνεται σε βασικές ανάγκες της συνείδησης για ομορφιά. Η ανεμογεννήτρια ικανοποιεί βασικά θεωρήματα της Αισθη­τικής (τάξη και ηρεμία, κίνηση και ελευθερία), όπως από την ίδια τη λειτουργία τους συμβαί­νει με κάμποσα τεχνήματα με­γάλης κλίμακας (oρθοτατα το επισημαίνει ο κ. Μπελαβίλας). Οταν μάλιστα αντικρίζετε ένα σύνολο από τέτοια καλλιτεχνή­ματα, τότε, για τους ίδιους λό­

γους, πάλι νιώθετε αισθητική ικανοποίηση: Η τάξη του συ­νόλου στη μεγάλη κλίμακα και η αταξία των ασύγχρονων πε­ριστροφών στη μικρή κλίμακα είναι γνωστός αισθητικός συν­δυασμός».

Ευρύτερα μιλώντας, είναι θλιβερή αλλά πραγματική δι­απίστωση. Δεν υπάρχει ούτε ένα σοβαρό δημόσιο έργο στην Ελλάδα που να μη συνάντησε ακραίες κοινωνικές αντιδρά­σεις. Ο κατάλογος που ακολου­θεί είναι ενδεικτικός και μπορεί να συμπληρωθεί με εκατοντά­δες παρόμοιες περιπτώσεις: κι­νητοποιήσεις και συγκρούσεις με την Αστυνομία πριν από δε­καετίες για να μην κατασκευα­στεί το αεροδρόμιο στα Σπάτα. Οι ίδιοι φορείς που δεν ήθελαν το αεροδρόμιο, τώρα προσφεύ­γουν στα δικαστήρια διεκδικώντας το 10% από την αξιο­ποίηση του αεροδρομίου του Ελληνικού. Απεργία πείνας οικολόγων ακτιβιστών για να μην κατασκευαστεί η Περιφερειακή της Θεσσαλονίκης, που έδωσε τεράστια κυκλοφοριακή ανάσα στην πόλη. Δεκάδες προσφυ­γές «περίοικων» για κάθε ση­μαντικό έργο πολιτισμού, όπως το Μουσείο της Ακρόπολης και το Τελλόγλειο στη Θεσσαλονί­κη. Αντάρτικο στην Κερατέα. Λαϊκή κατακραυγή εναντίον αποτεφρωτηρίου στο Μαρκόπουλο, με καθοδήγηση της Εκ­κλησίας κ.ο.κ. Λαϊκές εξεγέρ­σεις σε όλη την Ελλάδα για να μη δημιουργηθούν ΧΥΤΑ, χω­ρίς να υπάρχουν συγκεκριμένες αντιπροτάσεις. Η κυρίαρχη λο­γική ήταν και είναι το ΝΙΜΒ: Not In My Backyard, δηλαδή «κάντε το όπου θέλετε, αλλά μακριά από τη δική μου αυλή».

Το τι πρέπει να γίνει το πε­ριγράφει ανάγλυφα ο Εντμουντ Φελπς στο βιβλίο του «Πρόο­δος για όλους»: «Τα έθνη θα πρέπει να απωθήσουν την επα­νεμφάνιση των παραδοσιακών αξιών που προκάλεσαν τόση ασφυξία της τελευταίες δεκαε­τίες και vα αναβιώσουν τις σύγ­χρονες αξίες που παρακίνησαν τούς ανθρώπους να προχωρή­σουν μπροστά με τόλμη για vu ζήσουν γεμάτη ζωή. Τα έθνη μπορούν να ελπίζουν ότι θα αποκτήσουν την παλιά τους λάμψη, αν έχουν τη θέληση να το κάνουν. Από αυτό εξαρτάται αν θα έχουν ένα μέλλον προό­δου για όλους».